سلامت نیوز:متخصصان حوزه کودک و نوجوان، پسرانه و دخترانه بودن اسباب بازی ها را نقض کردند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران، افکار قدیمی بابت نخریدن عروسک برای پسران و ماشین برای دختران را کنار بگذارید، نگاه جنسیتی به اسباب بازی باعث میشود فرزندان در آینده با مفاهیم مشارکت در امور زندگی بیگانه باشند و میان خود و همسرشان خط کشی کنند. تصمیمگیری برای دادن هدیه و عیدی به کودکان معمولاً به خرید اسباب بازی منجر میشود. شناخت و آگاهی در مورد انتخاب اسباب بازیهایی که منجر به تمرین مفاهیم زندگی و آرامش زندگی کودک را به دنبال داشته باشد مهمترین توصیه این روزهای روانشناسان است.
بازی یک شیوه یادگیری برای کودکان به شمار میرود و در سیستم آموزشی کاربرد فراوانی دارد. کودکان از طریق بازی با محیط خود آشنا شده و نقشهایی را که در آینده برعهده دارند در قالب بازی تمرین میکنند زیرا قرار است در آینده همان فعالیتها را به طور جدی انجام دهند. در مهد کودک و پیش دبستانی از بازی به عنوان یک شیوه آموزشی استفاده میشود تا کودکان بهتر جذب مطالب آموزشی شوند. بازی علاوه بر قوای جسمانی و مهارتهای فیزیکی نوعی فعالیت آموزشی برای گروههای سنی مختلف به حساب میآید زیرا باعث تقویت ارتباطات گروهی میشود و رقابتهای سالم را شکل میدهد. بازی در حوزه روانشناختی و روانپزشکی به عنوان یک روش تشخیصی و درمانی شناخته شده و کارشناسان علوم رفتاری با مشاهده و ارزیابی بازی کودکان به میزان رشد زبان، تفکر در کودک و... پی میبرند همچنین آنها از طریق محتوای بازی به محتوای فکر، هیجانات و عواطف کودکان راه مییابند. از این رو کودکان در هر گروه سنی بازیهای مختص خود را دارند و والدین باید نسبت به انجام آن کوشا باشند.
فعالیت جدی دوران کودکی
عاطفه کیانینژاد روانشناس بالینی و مدرس دانشگاه در خصوص تأثیرات مثبت و سازندهای که بازی در دوران کودکی ایفا میکند، میگوید: بازی از دیدگاه روانشناختی در دوران کودکی یک فعالیت جدی و بازسازی یک تجربه به شیوه کودک و بهرهگیری از خلاقیت او است. نباید ساعتهایی را که کودک برای بازی کردن صرف میکند، وقت تلف شده به شمار آورد بلکه بازی کردن جزئی از نیازهای اساسی کودک محسوب میشود. یکی از فواید مهم بازی کودکان، پرورش حواس و هوش آنها است. از سوی دیگر بازی شرایطی برای پرورش مهارتها است. در این میان نقش والدین بسیار پررنگ است زیرا آنچه والدین باید در خصوص بازی انجام دهند ایجاد شرایط بازی مفید و مؤثر برای کودکان است. والدین باید بدانند کودکان نمیتوانند آرام و بیسر وصدا بازی کنند زیرا کودکان زمانی که با اسباب بازی مشغول بازی هستند نسبت به آن وسیله احساس مالکیت دارند و والدین نباید آنها را تحت فشار گذاشته و درخواست کنند اسباب بازی مورد علاقه خود را به کودک دیگری بدهد از این رو یکی از قوانین بازی این است که به کودک اختیار داده شود تا در جمع همسالان و همبازیهای خود انتخابکننده باشد. این روانشناس بالینی در ادامه میگوید: در مواردی دیده میشود کودکان در بین بازی با اختلافاتی رو به رو میشوند از این رو والدین مجاز به دخالت در این امور کودکانه نیستند حتی اگر کودک در این شرایط درخواست کمک کرد، والدین باید با آنها طوری رفتار کنند که کودک مهارت حل مسأله را بیاموزد و برای حل مشکل راهکار پیدا کند. یکی از مسائلی که جزو قواعد بازی به حساب میآید این است که والدین باید در این میان نقشهایی چون همبازی شدن، سیاهی لشکر، تماشاگر و ستایشگر داشته باشند. کودکان بسته به جنسیت خود و شرایط فرهنگی و علاقه والدین به اینکه کودک بازیهای خاصی را تجربه میکند، درگیر بازیهای جنسیتی میشوند. بازیهای جنسیتی شامل فعالیتهایی است که فرهنگ یک جامعه در خصوص اینکه این بازی مخصوص یک جنس خاص است توافق نظر دارد به طور مثال میتوان گفت در اکثر جوامع بازی با عروسک مخصوص دختران است و بازی با ماشین را خاص پسران میدانند. اگر کودک تمایل افراطی به بازیهای جنسیتی داشته باشد و به هیچ وجه علاقهمند به فعالیتهای مربوط به جنس مخالف نباشد بهتر است والدین نسبت به این مسأله حساسیت شدید بروز ندهند.
نقش والدین
کیانینژاد با اشاره به نقش والدین تصریح میکند: والدین برای کودکان اسباب بازیهای مربوط به هر دو جنس را خریداری کنند، اما در مورد اینکه کودک تمایل بازی با کدام اسباب بازی را دارد باید به عهده خود او گذاشته شود. متأسفانه برخی والدین با خرید اسباب بازیهای مربوط به جنس مخالف بشدت مخالفت میکنند و نگران هستند اگر کودک بازیهای جنس مخالف را انتخاب کند، به روحیات جنس مخالف خود گرایش پیدا کند در صورتی که نوع بازی هیچ ارتباطی با این موضوع ندارد زیرا هر دو جنس باید تواناییهای لازم را برای زندگی در دوران کودکی به شکل بازی تجربه کنند. برای مثال پسربچهها باید کنار اسباب بازیهای پسرانه خود عروسک داشته و حتی وسایل مربوط به آشپزی نیز داشته باشند زیرا این کار باعث میشود از همان سن کم مهارتهای مربوط به زندگی مشترک در بزرگسالی را پیدا کنند و مفهوم واقعی تعاون و همکاری با همسر را بیاموزند و با این بازی است که کودک این تواناییها را مربوط به جنسیت خاص نمیبیند و این دیدگاه که در آینده در امور خانه و فرزندان مشارکت نداشته باشد، خود به خود تعدیل میشود. همچنین دختربچهها باید در وسایل و اسباب بازیهای خود وسایلی چون ماشین، آچار و... داشته باشند و بدانند برای استفاده از این ابزارها حتماً به وجود یک مرد نیاز است و آگاه شوند این فعالیتها ساده است و زنان نیز میتوانند آن را انجام دهند. به کار گرفتن این روشها باعث میشود کودکان در دوران بزرگسالی بسیار توانمند، مستقل و با اعتماد به نفس پرورش پیدا کنند.
دورههای سنی مختلف
دکتر اشرف تشکری روانپزشک کودک و نوجوان و مدرس دانشگاه میگوید: بازی فعالیتی است که مختص دوره سنی خاصی نیست، ولی میتوان گفت بخش عمده زندگی و فعالیت کودکان را به خود اختصاص میدهد. همچنین ساختار و نوع بازی در دورههای رشد متفاوت است به طور مثال بازی حسی – حرکتی بیشتر مربوط به زمان تولد تا 12 ماهگی است. حرکت دادن اشیا، پرت کردن و کوبیدن یا به دهان بردن اشیا از دیگر بازیهایی است که کودکان در این سن انجام میدهند از 12 تا 18 ماهگی کودک به بازیهای عملکردی علاقهمند میشود به طورمثال بازی با کاربرد اشیا مثل کشیدن شانه به موها یا هل دادن ماشین برایش لذت بخش میشود. از این سن به بعد بازی نمادین برایش جذابتر به نظر میرسد و با توجه به اینکه بازیها پیچیدهتر میشود کودک خوردن ، خوابیدن و فعالیتهای دیگر را با اجزای بدن خود یا اشیا به نمایش میگذارد و گاهی اوقات این نمایش را به کمک دیگران انجام میدهد مانند غذا دادن به مادر، همچنین در این دوره توالی فعالیتها را نیز تمرین میکند مانند اینکه نخست پختن غذا را تمرین و بعد خوردن آن را یاد میگیرد.
کیانینژاد در ادامه بیان میکند: در دوره سنی تولد تا 6 ماهگی والدین باید با نوزاد خود بازیهایی مثل ماساژ دادن، حرف زدن با کودک، درآوردن صداهای مختلف، روشن و خاموش کردن لامپ، انداختن چراغ قوه روی دیوار و دور و نزدیک کردن اجسام به سمت صورت را تمرین کنند. از 2 تا 5 سالگی بازیهای کودکان به مراحل جدیدتری ورود پیدا میکند که شامل پوشیدن لباس شخصیتهای مختلف کارتونی میشود. همچنین کار با ابزارهایی مانند آبرنگ، قیچی پلاستیکی و کاغذ، بازی با قطعات پازل، لوازم خانهداری و کارهای دستی مربوط به این سن است. از این سن به بعد وقتی کودکان بزرگتر میشوند بازیهایی مانند یک قل دو قل، بازی با پیچ و مهره، سفالگری و ماسه بازی، استفاده از وسایل دورریختنی، بازیهای خلاقانه مانند خمیر بازی، کلاژ، لگو و ابزار موسیقی مورد نیاز سن شان است. از سوی دیگر اغلب کودکان در سن 7 تا 12 سال نسبت به انجام بازیهای مربوط به جنس مخالف احساس انزجار میکنند و این موضوع تا حدودی موقت و طبیعی است بنابراین والدین بهتر است زیاد نسبت به این موضوع حساسیت نشان ندهند. از دیگر فواید بازی یادگیری همکاری و مشارکت، رعایت اصول مقررات، سلسله مراتب، رقابت و شکست و قدرت ابراز وجود است. بدیهی است بازی با والدین و گروه همسالان در پرورش و رشد مهارتهای ارتباطی مؤثر است و کودکانی که کمتر با والدین خود بازی میکنند، ارتباط مناسبی با دیگران نگرفته و اصولی چون همکاری، مشارکت و سلسله مراتب و تعامل بهینه را نمیآموزند از این رو در آینده در ارتباط با همسالان خود دچار مشکلات جدی میشوند.
وی به تأثیرات بازی با عروسکهای شنی اشاره کرده و میگوید: عروسکهای شنی باعث تقویت حس لامسه میشود و یکی از اسباب بازیهای مناسب برای کودکان همین نوع عروسکها است این عروسکها علاوه بر تقویت حس لامسه باعث تقویت عضلات دست میشود. این عروسکها مانند خمیر بازی، ماسه بازی و مچاله کردن کاغذ از سه سالگی به بعد توصیه میشود. همچنین بازیهایی مانند طناب زدن جزو بازیهایی است که برای حفظ تعادل کودکان توصیه میشود و بازیهایی که در آن کودک دور بودن و نزدیک بودن و سبک و سنگین بودن اجسام را تشخیص دهد در هر سنی توصیه میشود. بازی با اعداد، کلمات و تقلیدکردن صدای حیوانات، باد کردن بادکنک و حباب ساز، استفاده از نی و سازهای بادی از دیگر مواردی است که والدین باید به اهمیت پرداختن کودکان به آن واقف باشند.
کیانینژاد در خصـــــوص ویژگیهای یک اسباب بازی مناسب ادامه میدهد: اسباب بازی باید به عنوان وسیلهای باشد که کودک در بازی با آن احساس آرامش داشته باشد، از این رو والدین باید در انتخاب اسباب بازی کوشا باشند. والدین باید از خرید اسباب بازی گرانقیمت برای کودکان خودداری کنند زیرا کودک باید این توانایی را داشته باشد تا اسباب بازی اش را تغییر شکل داده، تخریب کرده یا بشکند زیرا کودکانی که اسباب بازی خود را خراب میکنند، نشانه های خلاقیت را ابراز میکنند. انتخاب اسباب بازیهایی که باعث رشد تخیل و فکر کردن در کودک میشود، بهترین گزینه به شمار میرود.
دکتر تشکری روانپزشک کودک و نوجوان در ادامه بیان میکند: بعد از 30 ماهگی بازیهای نمادین پیچیدهتر میشود و کودک قادر است در کنار سایر کودکان به انجام بازیهای تخیلی بپردازد و نقشهای مربوط به خود را بپذیرد. به مرور کودکان در مراحل بعدی، بازیهای رقابتی انجام میدهند و قادر هستند نوبت را رعایت کرده یا در بازی به حل مسأله بپردازند. از سوی دیگر کودکان وسایل مختلفی را به عنوان اسباب بازی انتخاب میکنند و علاقه مندیهای آنها در این زمینه گوناگون است برخی کودکان ترجیح میدهند به جای استفاده از اسباب بازی با وسایل خانه یا اشیای واقعی بازی کنند. امروزه استفاده از بازیهای رایانهای و الکترونیک گسترش پیدا کرده و بسیاری کودکان از سنین پایین با این بازیها آشنا میشوند.
دنیای امروز دنیای ارتباطات است و بدون ارتباط زندگی امکانپذیر نیست، بنابراین کودکان را باید برای زندگی در دنیای جدید آماده ساخت. بسیاری از آموزشهای امروزی از طریق اینترنت، رایانه و تلویزیون انجام میشود. با اینکه این ابزارها کارکردهای مثبت آموزشی زیادی دارد، اما اثرات منفی آن بر زندگی کودکان زیاد است، بنابراین والدین باید مدیریت درست و صحیحی نسبت به کار فرزندان خود با ابزارهای نوین ارتباطی داشته باشند.
نظر شما